Jak już kiedyś pisaliśmy na naszym blogu (wpis jest dostępny tutaj), od kilku już lat obowiązują nowe regulacje ustawy o lasach, których celem była poprawa sytuacji ISP wykorzystujących nieruchomości leśne w celu umieszczenia tam infrastruktury telekomunikacyjnej. Upływ ponad dwóch lat od wejścia w życie znowelizowanych przepisów omawianej ustawy oraz nasze doświadczenia nabyte przez ten okres – związane ze współpracą z nadleśnictwami – stanowią dobry moment na podsumowanie.

Najważniejsze zmiany

Z punktu widzenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, najważniejszą zmianą było uregulowanie kwestii związanej z wynagrodzeniem za korzystanie z nieruchomości. Kwestia odpłatności na rzecz Lasów Państwowych stanowiła chyba najważniejszą barierę w dostępie do nieruchomości leśnych – opłaty żądane przez nadleśnictwa były rażąco wygórowane. Wprowadzono zatem regulację, która określiła sposób wyliczenia wynagrodzenia za dostęp do nieruchomości w celu zapewnienia telekomunikacji, uzależniającą wysokość opłaty rocznej od powierzchni rzutu poziomego urządzenia wyrażonego w metrach oraz stawki opłaty w wysokości 2,5 zł za zajęcie 1 m² nieruchomości.

Inną istotną kwestią stałą się konieczność umieszczenia na stronie internetowej przez poszczególne Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych wzorów umów dostępowych oraz wytycznych dotyczących dostępu do nieruchomości określonych przez poszczególnych nadleśniczych wraz z zastrzeżeniem, że zawarcie umowy z ISP nie może odbywać się na warunkach gorszych niż te określone przez nadleśniczego i umieszczone w internecie.

Prawo jedno a praktyka drugie

Z naszego doświadczenia wynika jednak, że zmiany te zostały niechętnie przyjęte przez nadleśnictwa. W wielu przypadkach nadleśniczy zawierają umowy tak, jakby zmiany przepisów nie było. Liczne są przypadki, gdy w umowach zawieranych po zmianie przepisów, wprowadzane są postanowienia mające na celu doprowadzenie do niezasadnego zwiększenia opłaty. Wykorzystuje się w ten sposób nieznajomość dokładnej treści regulacji prawnych. I tak, łatwo można znaleźć w umowach postanowienia umów, w których co prawda wysokość opłaty jest uzależniana od maksymalnej stawki opłaty, lecz sztucznie zwiększa się drugi czynnik, od którego zależna jest opłata. W rzeczywistości nie jest zatem brana pod uwagę powierzchnia zajęta przez rzut poziomy urządzenia telekomunikacyjnego, lecz powierzchnia nieruchomości, która ma być udostępniona przedsiębiorcy zgodnie z postanowieniami umowy. Zazwyczaj nie jest ona uzależniona od rzeczywistej wielkości infrastruktury, lecz od innych czynników (np. „pasa gruntu niezbędnego do realizacji i utrzymania infrastruktury”). Żądane są również dodatkowe opłaty np. związane z prowadzeniem prac.

Problem pojawia się również z dostępnością do wytycznych i projektów umów określanych przez nadleśniczych – po zmianach w zakresie strony internetowej, znalezienie tych dokumentów jest utrudnione, a czasem wręcz niemożliwe.

Zmiana postanowień umów naruszających przepisy

Trzeba wyraźnie zatwierdzić, że zapisy wprowadzające odmienne uregulowania opłat niż wynikające z ustawy o lasach, są sprzeczne z przepisami prawa, a co za tym idzie – niezasadne. Tym samym, możliwe jest żądanie od nadleśnictwa zmiany umowy, przy czym procedura taka wymaga odpowiedniego, profesjonalnego podejścia i rzeczowej argumentacji, dostosowanej do okoliczności danej sprawy.

Nasze ostatnie doświadczenia pokazują, że nadleśnictwa – mimo że początkowo raczej opierały się podobnym działaniom – zmieniają powoli swoje nastawienie i coraz częściej przychylnie rozpatrują kierowane do nich wnioski ISP dotyczące zmiany zawartych umów. W ten sposób części przedsiębiorców telekomunikacyjnych już udało się obniżyć opłaty uiszczane na rzecz nadleśnictw.

Co istotne, w naszej ocenie podstawy do zmiany umowy w zakresie opłaty istnieją także w stosunku do umów zawartych w okresie obowiązywania poprzedniego stanu prawnego, gdzie brak było regulacji dotyczącej wynagrodzenia. Obecnie przepisy jednoznacznie określają zasady wyliczenia opłaty, przy czym ustawodawca nie wskazał, aby regulacja ta nie miała zastosowania do „starszych” umów. Oznacza to, że nie ma żadnych przeszkód, aby i w tych sytuacjach próbować zmienić umowy dostępowe zawarte z nadleśnictwami.

Podsumowanie

Pomimo zmian w prawie korzystnych dla przedsiębiorców nadal zdarza się, że nadleśnictwa żądają opłat za dostęp do nieruchomości w sposób niezgodny z normami prawnymi wynikającymi z ustawy o lasach, zatem należy uważniej weryfikować postanowienia projektów umów przed ich podpisaniem i odpowiednio negocjować umowę. Jednak nawet zawarcie niekorzystnej umowy z nadleśnictwem przez ISP nie wyłącza jednak możliwości podjęcia działań mających na celu ich zmianę. Dotyczy to zwłaszcza umów zawieranych przed nowelizacją ustawy o lasach, ale podobne działania można podjąć także w odniesieniu do umów zawieranych w okresie, gdy przepisy nie regulowały kwestii odpłatności.

Patrycja Cegiełka

Radca Prawny