Dwie rzeczy w życiu są pewne. Śmierć i podatki. Tym mało optymistycznym akcentem zaczynam wpis, który tylko z pozoru nie dotyczy prawa w telekomunikacji. Ilość problemów podatkowych, jakie napotykają na swojej drodze przedsiębiorcy telekomunikacyjni, nie odbiega zbytnio od problemów przedsiębiorców innych branż. O opodatkowaniu infrastruktury telekomunikacyjnej mówiliśmy między innymi na XVII Konferencji KIKE. Wielokrotnie w praktyce zawodowej zdarzało nam się przygotowywać wnioski o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej dla naszych klientów.

Dziś po raz pierwszy zapoznałam się z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Projekt niebawem ma trafić do Sejmu. O dotychczasowym przebiegu procesu legislacyjnego przeczytasz tutaj.

Rządowy projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej ma na celu wyeliminowanie możliwości podejmowania przez podatników legalnych działań, jeżeli te zmierzają wyłącznie do uniknięcia zapłaty podatku. W tym celu, do Ordynacji podatkowej wprowadzono definicję unikania opodatkowania, przez co rozumie się czynność dokonaną w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, która w danych okolicznościach jest sprzeczna z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, a sposób działania podatnika był sztuczny. Jeżeli dana czynność zostanie uznana za unikanie opodatkowania, skutki podatkowe zostaną określone tak, jakby podatnik dokonał tzw. czynności odpowiedniej. Przez czynność odpowiednią uznaje się natomiast czynność, którą podmiot dokonałby, gdyby działał rozsądnie i kierował się celami zgodnymi z prawem lecz innymi niż osiągnięciem korzyści podatkowej.

Innymi słowy, administracja podatkowa sprawdzi czy podatnik działa w sposób sztuczny, tj. taki, który nie ma uzasadnienia ekonomicznego lub gdy przyczyny ekonomiczne są mało istotne. Jako przykłady działania o sztucznym charakterze wskazano nieuzasadnione dzielnie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących czy podejmowanie czynności, których ryzyko gospodarcze lub ekonomiczne przewyższa spodziewane korzyści.

Postępowanie podatkowe w przypadku unikania opodatkowania 

Charakterystyczną dla nowych przepisów i zupełnie nową instytucją będzie powoływana przez Ministra Finansów Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, która jako niezależny organ będzie opiniowała zasadność wydania decyzji w sprawie unikania opodatkowania w indywidualnych sprawach podatników.

Istotnym novum jest także kompetencja Ministra Finansów do wydania tzw. opinii zabezpieczającej. Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej może być składany przez więcej niż jeden podmiot i podobnie jak w przypadku interpretacji indywidualnej, wniosek może dotyczyć czynności planowanej, rozpoczętej lub dokonanej. Wniosek powinien zawierać między innymi opis czynności, jej celów oraz ekonomiczne i gospodarcze uzasadnienie. Podatnik będzie określał również skutki i korzyści podatkowe, jakie będą rezultatem podejmowanych czynności oraz własne stanowisko w sprawie. W efekcie złożonego wniosku zostanie wydana opinia zabezpieczająca, w której zostanie stwierdzone czy czynność nie prowadzi do unikania opodatkowania.

Co istotne, wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej będzie podlegał niemałej opłacie 20.000 zł. Dla porównania, wniosek o wydanie interpretacji w indywidualnej sprawie podlega opłacie 40 zł.

Jeżeli wskutek przeprowadzonego postępowania podatkowego, organ uzna, iż podjęcie czynności nastąpiło w celu uniknięcia opodatkowania, to jednocześnie wskaże wysokość zobowiązania podatkowego, nadpłaty, zwrotu podatku lub straty. Decyzji nie nadaje się rygoru natychmiastowej wykonalności.

Zmiany w wydawaniu interpretacji indywidualnych 

Wskutek nowelizacji, organy administracji podatkowej nie wydadzą indywidualnej interpretacji podatkowej dla takich stanów faktycznych, które zostaną uznane za unikanie opodatkowania lub nadużycie prawa na gruncie ustawy o VAT. Z nadużyciem prawa będziemy mieli do czynienia, gdy czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT będzie dokonana wyłącznie w celu uzyskania korzyści podatkowych. W przypadku nadużycia prawa, dokonane czynności wywołają takie skutki, jakie miałyby miejsce, gdyby podatnik prawa nie nadużył.

Podsumowanie 

Podchodzę do nowych przepisów z dużą obawą. Nie kontestuję celu ich uchwalenia, którym jest chęć ukrócenia procederu unikania opodatkowania. Jednak już pierwszorazowa lektura skłania do refleksji nad ogólnością i nieostrością nowych przepisów, które dają duże pole do interpretacji (nadinterpretacji) tego, kiedy legalne działanie podatnika będzie uznane za dokonane w celu uniknięcia opodatkowania.

Trybunał Konstytucyjny już raz zakwestionował wyrokiem podobne przepisy Ordynacji podatkowej (wyrok z 11 maja 2004 r. w sprawie K 4/03). TK uznał, iż Ordynacja podatkowa, w zakresie, w jakim nadaje organom podatkowym i organom kontroli skarbowej, przy rozstrzyganiu sprawy podatkowej, prawo do pominięcia skutków czynności prawnych, z dokonania których może dla podatnika płynąć korzyść w postaci obniżenia wysokości zobowiązania podatkowego, podwyższenia nadpłaty lub zwrotu podatku – narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP oraz narusza zasadę wolności działalności gospodarczej wyrażającej się w wolności układania swoich stosunków cywilnoprawnych, tj. art. 22 Konstytucji RP.