Z dniem 22 maja 2023 r. weszły w życie przepisy wprowadzające do polskiego porządku prawnego nową instytucję jaką jest fundacja rodzinna. Podstawową istotą fundacji rodzinnych jest zachowanie integralności majątku, w szczególności przedsiębiorstwa, które mogłoby ulec podziałowi w wyniku spadkobrania.

Fundacja rodzinna jest osobą prawną podlegającą wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych, utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej, którym może być zarządzanie majątkiem przekazanym fundacji przez fundatora i zapewnienie środków finansowych dla beneficjentów fundacji. Istotne jest to, że beneficjentem fundacji może być osoba fizyczna, w tym także sam fundator.

Fundacja rodzinna jako narzędzie sukcesji

Fundatorem fundacji rodzinnej może być wyłącznie osoba fizyczna (oczywiście posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych:-)), która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Jedna fundacja rodzinna może być ustanowiona przez więcej niż jednego fundatora. Na poczet kapitału założycielskiego fundator jest zobowiązany wnieść wkład o wartości co najmniej 100.000 PLN. Wkład taki nie musi mieć koniecznie charakteru pieniężnego, czyli mogą to być np. nieruchomości, środki pieniężne, udziały i akcje, a także majątek prywatny: domy wakacyjne, samochód, jacht, kolekcje sztuki.

Pożytki z takiego majątku będą stanowiły dochód fundacji, który może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym (przy założeniu, że dochód taki mieści się w zakresie w jakim ustawodawca dopuścił działalność fundacji rodzinnej). Dopiero wypłata środków z fundacji (na rzecz beneficjenta lub fundatora) spowoduje powstanie obowiązku podatkowego w CIT. Co jednak niezwykle istotne – w przypadku, jeśli beneficjenci należą do tzw. grupy zero fundatora, a więc są np. małżonkiem, zstępnym (córką, synem, wnukiem, prawnukiem itd.), wstępnym (mamą, ojcem, babunią), to nie powstanie po ich stronie dodatkowy podatek dochodowy do zapłaty z tytułu otrzymanego świadczenia! I to chyba atrakcyjna zachęta, żeby o fundacji pomyśleć.

Fundacja rodzinna jako narzędzie inwestycyjne

Fundacja jest również ciekawym rozwiązaniem od strony podatkowej stanowiąc – w niektórych przypadkach – dobrą alternatywę dla alternatywnych spółek inwestycyjnych (ASI) czy Polskiej Spółki Holdingowej (PSH), zwłaszcza jeśli proces inwestycyjny odbywa się z zaangażowaniem najbliższej rodziny.

Fundacja będzie bowiem mogła korzystać ze zwolnienia z opodatkowania w przypadku obrotu udziałami (akcjami) na zasadach zbliżonych do ASI czy PSH, przy równoczesnym korzystnym opodatkowaniu wypłaty środków do beneficjentów/fundatorów (przypisek Łukasz Bazański – tak, wiem, strasznie skomplikowane, dlatego w razie czego piszcie do Jakuba, niech tłumaczy  – adres e-mail poniżej:-)).

Najważniejsze regulacje podatkowe

Z podatkowego punktu widzenia w przypadku fundacji rodzinnej warto zwrócić uwagę na następujące aspekty:

• wypłata środków na rzecz beneficjentów fundacji jest neutralna podatkowo w odniesieniu do fundatorów oraz członków ich najbliższej rodziny, należącej do tak zwanej „grupy zero” określonej w przepisach o podatku od spadków i darowizn;
• wypłaty fundacji do osób z I i II grupy podatkowej są opodatkowanie preferencyjną stawką podatku dochodowego w wysokości 10%,
• w przypadku pozostałych beneficjentów przekazanie środków będzie podlegało opodatkowaniu stawką 15%;
• niezależnie od stopnia pokrewieństwa beneficjentów wypłata środków z fundacji nie podlega składkom na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne ani daninie solidarnościowej;
• przychody z podziału majątku w wyniku likwidacji fundacji są zwolnione z opodatkowania w przypadku fundatorów i ich najbliższych (należących do tzw. „grupy zero” określonej w przepisach o podatku od spadków i darowizn), zaś w przypadku pozostałych osób są opodatkowane stawką 15%;
• sama fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie wskazanym w ustawie (tj. m.in. zbywanie mienia innego niż nabyte na cele późniejszego zbycia, najem i dzierżawę, przystępowanie i uczestnictwo w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach i innych podmiotach o podobnym charakterze, nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze);
• jeśli fundacja będzie prowadzić działalność gospodarczą inną niż wymieniona w ustawie, dochód z takiej działalność będzie opodatkowany stawką 25%;
• możliwe jest łączenie roli fundatora/beneficjenta fundacji rodzinnej z rolą wspólnika w spółkach opodatkowanych tzw. estońskim CIT;
• fundacja rodzinna jest, z pewnymi wyjątkami, zwolniona z CIT (wyjątek stanowią przychody osiągane z najmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, których przedmiotem będzie przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z fundacją rodzinną, beneficjentem lub fundatorem);
• wprowadzono do ustawy kategorię tzw. ukrytych zysków (na wzór ukrytych zysków funkcjonujących na gruncie przepisów o tzw. CIT estońskim).

Jakub Pacan

/doradca podatkowy/

jakub.pacan@itblegal.pl