Sąd Najwyższy podjął ostatnimi czasy (26 lipca 2017 r.) ciekawą z punktu widzenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych uchwałę (sygn. akt: III CZP 28/17), dotyczącą możliwości przeniesienia studni kablowej z działki, na której właścicielka zamierzała wybudować budynek.
Studnia kablowa stanowiła własność Orange Polska SA, która to wystąpiła do Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości należącej do prywatnej właścicielki. Właścicielka nieruchomości w ramach prowadzonego postępowania sądowego domagała się usunięcia studni, gdyż uniemożliwiła zabudowę należącej do niej nieruchomości.
Spory trafiające do sądów związane z posadowieniem urządzeń przesyłowych na nieruchomościach należących do prywatnych właścicieli były przedmiotem wielu postepowań-w tym prowadzonych przez kancelarię. Z tego powodu warto przybliżyć tło niniejszej sprawy, w której Sąd Rejonowy chcąc doprowadzić do polubownego rozstrzygnięcia sporu zaproponował ustanowienie służebności, ale wraz z przesunięciem urządzeń, tak by nie kolidowały z inwestycją. Wydawałoby się, że taka propozycja sprawi, że wilk będzie syty i owca cała.
Takie rozstrzygnięcie nie usatysfakcjonowało żadnej ze stron tego postępowania dlatego obie odwołały się do Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej.
Sąd II instancji rozpoznający sprawę doszedł do przekonania, iż nie jest dopuszczalne wydanie orzeczenia o zmianie przebiegu istniejącego urządzenia w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu. Nie jest to bowiem właściwe postępowanie do rozstrzygania tego typu kwestii. Przeszkoda dla takiego polubownego rozstrzygnięcia sprawy okazała się proceduralna.
Powyższy wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń korzystnych dla operatora, w którego interesie było pozostawienie sieci w dotychczasowym przebiegu. Sąd Okręgowy nabrał jednak wątpliwości, czy w ogóle można było wyznaczyć inny przebieg służebności niż istniejący i postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu pytanie prawne w tej sprawie.
Pogląd Sądu II instancji został podtrzymany przez Sąd Najwyższy, który uzasadnił swoją uchwałę tym, że ustanowienie służebności i jednocześnie przeniesienie urządzenia byłoby połączeniem postępowania nieprocesowego (ustanowienie służebności przesyłu) z procesowym (przeniesienie urządzenia), a tych trybów łączyć nie wolno. Inaczej mówiąc, właściciele nieruchomości nie mogą domagać się przesunięcia studni telekomunikacyjnej w ramach postępowania o ustanowienie służebności przesyłu.
Według Sądu Najwyższego jeżeli urządzenia przesyłowe już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i w takim wypadku ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego, ewentualnie jak należy ocenić zakres właściwego koniecznego korzystania, któremu odpowiada zakres ograniczenia korzystania z nieruchomości przez właściciela. Sąd nie ma zatem kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności albo w ogóle to ograniczenie wyłączał w wyniku uznania, że powinny być one posadowione na innej nieruchomości – sąd nie jest więc uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych lub oddalenia wniosku o ustanowienie służebności z tej przyczyny.
Również w wypowiedziach sądów powszechnych wydaje się dominować przekonanie o braku możliwości ustanowienia służebności przesyłu w przebiegu innym niż istniejący na gruncie (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 16 maja 2014r., sygn. akt II Ca 49/14).
Ponadto, zdaniem sądu, gdyby doszło do przeniesienia urządzenia, mogłoby to naruszyć uprawnienia osób trzecich, w tym tych, przez których nieruchomość również przebiegają urządzenia przesyłowe i ustanowiono służebność.
Reasumując, należy wskazać, iż właściciele nieruchomości na których znajdują się urządzenia telekomunikacyjne w postaci infrastruktury naziemnej (studnia kablowa czy kanalizacja teletechniczna) nie mogą domagać się przesunięcia urządzeń w ramach postępowania o ustanowienie służebności przesyłu – wymaga to odrębnego postępowania.